Kunetsana kukuru kwezvematongerwo enyika kuri kuumba muParamende yeZimbabwe, uye chikamu chinotevera chinotarisirwa kutungamirwa nechikumbiro chinokakavadzana chekuwedzera temu yemutungamiri wenyika, VaEmmerson Mnangagwa, kupfuura 2028.
Kunyangwe Mnangagwa pachake achiti haafarire kuwedzerwa kwakadai, chisungo chakapasiswa pagungano reZanu-PF rinoda kumuchengeta pachigaro kusvika 2030. Izvi zvakonzera kurwisana mukati mebato rinotonga, uye kupikisa kwakakura kunobuda mukati merengi dzaro.
Chirongwa chekuwedzera nguva yaMnangagwa, chakatanga kuburitswa gore rapfuura mugwaro rairatidza danho rekufambiswa nemumiriri weZanu-PF Bikita South, Energy Mutodi, zvino rakatambura nematambudziko makuru. Vanhu vemukati meZanu-PF vanoratidza kusagadzikana nezvechikumbiro ichi, kunyanya nekuda kwekusagutsikana kwevanhu.
“Tiri mumanetsekano nekuti zvatinoona kubva mukubatana kwedu nematunhu ndechekuti vanhuwo zvavo havasi kufarira izvi zve2030,” mumwe mumiriri weZanu-PF uye nhengo yePolitburo akataura neThe Standard.
Mumiriri uyu akaenderera mberi achiratidza kusawirirana pakati pekutaura kwebato nezviri kuitika kune vanhuwo zvavo: “Panguva yemasikati, vamwe vamiriri veparamende vanogona kuoneka vachiimba nziyo dze2030 asi kana pakauya vhoti yakavanzika, panogona kunge paine mavhoti mashoma kubva kuvamiriri veZanu-PF vachitsigira danho iri. Matambudziko ari kutambwa haakwanise kufuratirwa, uye hatigone kutamba nehupenyu hwevanhu tisingapi mhinduro kumatambudziko avari kusangana nawo tichingopemberera 2030. Tiri kuoneka sevavengi vevanhu vakativhotera.”
Kupikisa uku mukati mebato kunowedzera nekutya kwevatsigiri vaMnangagwa kuti referendamu – inodiwa kuti iverenge bumbiro remutemo – ingangoguma nekukundwa kukuru neruzhinji rwevanhu veZimbabwe. Izvi zvaita kuti vatevere nzira yeparamende, vachishandisa huwandu hweZanu-PF mu August House.
Zvisinei, mukana wekuvhota muchivande, uyo ungazivisa huwandu hwekupikisa mukati mebato, unokonzeresa kushushikana kukuru kubato rinotonga.
Panguva imwecheteyo, bato rinopikisa rinonzi Citizens Coalition for Change (CCC) riri kushanda nesimba kukwikwidza Zanu-PF kuti riite vhoti yakavanzika. Jameson Timba, mutungamiri wechimwe chikamu cheCCC, akapa dambudziko rakananga: “CCC inopikisa danho reZanu-PF rekuunza bhiri rekuchinja bumbiro remutemo kuti riwedzere temu yemutungamiri wenyika,” akadaro neThe Standard.
Akawedzera achiti: “Ndiri kukwikwidza Zanu-PF kuti iunze izvi kuburikidza nevhoti yakavanzika sezvo tichazokunda nehuwandu hwevamiriri veZanu-PF vakatipwanya kuti vachavhota vachipikisa upenzi uhwu. Saka tichakunda vese Mnangagwa nemunyengeri Sengezo Tshabangu.”
Shoko raTimba rinoratidza mamiriro ezvinhu akaoma ezvematongerwo enyika, achitaura nezvebasa raSengezo Tshabangu, uyo akaita kuti Zanu-PF iwane huwandu hwevamiriri veparamende. CCC, iyo zvino ine vamiriri veParamende makumi masere nemasere nemaseneta makumi maviri nevanomwe, yakakamukana kuita mapoka maviri, neboka raTimba richitonga vamiriri makumi mashanu nemaseneta gumi nerimwe, uye boka raTshabangu naWelshman Ncube richitonga vamiriri makumi matatu nemasere nemaseneta gumi nematanhatu.
Timba akawedzera kukwikwidza Mnangagwa zvakananga: “Ndiri kuda kuti ED kuti aise mari yake pane zvaari kutaura. Haana kuburitsa pachena kuti anopikisa kuchinjwa kwebumbiro remutemo kuti awedzere temu yake. Mapato maviri aya akasiyana. Haakwanise kuzviti ndiye anoremekedza bumbiro remutemo uye asingaremekedzi Constitutionalism.”
Mumiriri mukuru weZanu-PF, Pupurai Togarepi, akapa mhinduro yakangwara, achiti bato richagadzirisa nyaya iyi kana yasvika pamberi peParamende: “Chinangwa ndechekugadzirisa nyaya dzakasara dzeImba,” akadaro Togarepi. “Kunyanya, ndezvechirongwa chemitemo chakatarwa neChangamire panguva yekutaura kwenyika. Kana paine nyaya itsva, tichazvigadzirisa kana yasvika pachirongwa.”
Kuwedzera kune vanopikisa, boka raSengezo Tshabangu rakaburitsa pachena kuti rinopikisa chirongwa che2030. Chirevo chakaburitswa masvondo maviri apfuura chakaratidza kuti Tshabangu pachake akasangana neMutungamiriri weParamende, Jacob Mudenda, kuti ataure kupikisa uku.
“Hazvina basa. Tichazvikakavadzana. Takakurudzira kuti pfungwa iyi isiyiwe kuti isakonzere kusawirirana kwenyika,” akadaro mutauriri waTshabangu, Nqobizitha Mlilo.
Zvisinei, boka raWelshman Ncube, kuburikidza nemumiriri wavo mukuru Edwin Mushoriwa, rakataura kuti harisati rafungisisa nezvenyaya iyi, richiti richazotaura zvakadzama kana bhiri rekuchinja bumbiro remutemo raburitswa.
Jameson Timba akashoropodzawo Gurukota rezvemitemo, Ziyambi Ziyambi, achimumanikidza kuti atarise kune dzimwe nyaya dzinokosha: “Ziyambi Ziyambi anofanira kutarisa kune mamwe mabasa ake ekuti aite kuti vashandi vemajeri vawane mabhenefiti avo,” akadaro Timba.
Akawedzera achiratidza mamiriro ezvinhu akaoma evashandi vemajeri, achikurudzira kuti Ziyambi atarise kugadzirisa mamiriro avo uye kugadzirisa mitemo kuti ienderane nebumbiro remutemo pane kutevedzera chirongwa che2030. “Ziyambi ane mabasa akawanda, asi ari kutambisa nguva achitevera fungidziro,” akagumisa.